Η συμβολή του εκπαιδευτικού δράματος στη διαδικασία της διαφοροποιημένης διδασκαλίας, της λειτουργικής επικοινωνίας και της επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών

Β. Εφαρμογές

Βιωματικό εργαστήριο

Τίτλος εργαστηρίου: «Η συμβολή του εκπαιδευτικού δράματος στη διαδικασία της διαφοροποιημένης διδασκαλίας, της λειτουργικής επικοινωνίας και της επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών»

Διάρκεια: 3-4 ώρες

Αποδέκτες: Εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και λοιπά μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας.

Φορέας οργάνωσης και υλοποίησης: Δράση «Επιμόρφωση εκπαιδευτικών και μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας (Πράξη: «Εκπαίδευση αλλοδαπών και παλιννοστούντων μαθητών», 2010-2014).

Διδακτικοί στόχοι

• Να αναγνωρίσουμε τρόπους επικοινωνίας μέσα από παιχνίδια και βιωματικές δραστηριότητες.
• Να εντοπίσουμε, μέσα από δράσεις, τα εμπόδια για μια λειτουργική επικοινωνία.
• Να έρθουμε βιωματικά σε επαφή με τις τεχνικές του εκπαιδευτικού δράματος και να ασκηθούμε στην εφαρμογή τους.
• Να συνειδητοποιήσουμε τον τρόπο λειτουργίας της σχολικής ομάδας και των ρόλων της .
• Να διερευνήσουμε την ταυτότητα του δασκάλου και τον ρόλο του μέσα από διαδραστικές διαδικασίες.
• Να αναγνωρίσουμε τους παράγοντες που επηρεάζουν τη στάση μας στη σχολική μας καθημερινότητα, καθώς και απέναντι σε ποικίλα θέματα.

Μεθόδευση

Αρχικά, γίνεται γνωριμία με παιχνίδια-δραστηριότητες του εκπαιδευτικού δράματος, που μας δίνουν την ευκαιρία να παρατηρήσουμε την πολυπλοκότητα της επικοινωνίας και τους τρόπους της λειτουργικότητάς της. Οι συμμετέχοντες ξεκινούν σε ζευγάρια για να δοκιμάσουν διάφορες μορφές επικοινωνίας, πριν περάσουν σε ομάδες των 4-5 ατόμων, στις οποίες θα συζητήσουν για όσα παρατήρησαν κατά τη διάρκεια των παιχνιδιών της α΄ φάσης και των μετέπειτα δραστηριοτήτων και θα αναστοχαστούν πάνω σ'αυτά.

Η ομάδα κάθεται σε κυκλική διάταξη και ο συντονιστής αφού συστηθεί, αναφέρει την ιδέα και τον στόχο της συνάντησης. Αμέσως μετά η δράση ξεκινά με ασκήσεις γνωριμίας:

1η άσκηση: «Ονοματεπώνυμο γνωριμίας»

Τα μέλη της ομάδας καλούνται να αναφέρουν το όνομά τους και ένα θετικό για τους ίδιους χαρακτηριστικό τους. Εναλλάξ τα γράφουν σε ένα μεγάλο χαρτόνι που απλώνει ο συντονιστής της ομάδας στο κέντρο της αίθουσας.
Παραλλαγή: Τα μέλη της ομάδας λένε το όνομά τους και τις προσδοκίες που έχουν από τη συνάντηση αυτή. Ο συντονιστής τα καταγράφει.

2η άσκηση: «Όνομα με ρυθμό»

Ο συντονιστής δίνει ένα ρυθμικό μοτίβο με χτυπήματα χεριών, ποδιών, δαχτύλων, στο οποίο συντονίζεται όλη η ομάδα επαναλαμβάνοντάς το χωρίς διακοπή. Οι συμμετέχοντες λένε το όνομά τους μετά την ολοκλήρωση του ρυθμικού μοτίβου.

Οι παραπάνω ασκήσεις γνωριμίας βοηθούν να «σπάσει ο πάγος» και στη συνέχεια τα μέλη της ομάδας είναι έτοιμα για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Η διαδικασία προχωρά με το παιχνίδι επικοινωνίας που ακολουθεί.

«Αμαζόνιος» (με παρατηρητές)

Ο συντονιστής δίνει στην ομάδα την εντολή: «Σκεφτείτε με μια λέξη τι είναι για σας η διαφοροποιημένη διδασκαλία ή μια λέξη που σχετίζεται με την έννοια αυτή».
Στον χώρο υπάρχει απλωμένη μια στενή λωρίδα γαλάζιου πανιού (προσομοίωση μιας γέφυρας του Αμαζονίου). Καθένας σηκώνεται, πατά στο γαλάζιο πανί (τυχαία στην αρχή) και κατόπιν μπαίνει στη σειρά με βάση την αλφαβητική σειρά της λέξης του. Ο συντονιστής τους δίνει τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν μεταξύ τους με όποιο τρόπο θέλουν, προκειμένου να επιτύχουν τη σειρά χωρίς να πατήσουν έξω από το πανί. Ο λόγος αυτής της απαγόρευσης αφορά στη σύμβαση ότι έξω από το πανί-γέφυρα υπάρχουν οι απειλητικοί κροκόδειλοι του Αμαζόνιου. Όλα τα παραπάνω συμβαίνουν κάτω από την παρατήρηση κάποιων εθελοντών που παίρνουν τον ρόλο του παρατηρητή, σύμφωνα με την κλείδα παρατήρησης που η συντονίστρια τους έχει δώσει. Ακολουθούν τα σχόλια των παρατηρητών και συζήτηση στην ολομέλεια.

Κλείδα Παρατήρησης:

• Ποιες είναι οι πρώτες αντιδράσεις της ομάδας αμέσως μετά τις οδηγίες;
• Προσέξτε, τι διάθεση δηλώνει η έκφραση των παικτών στην αρχή του παιχνιδιού;
• Ποια είναι η ανησυχία τους και με ποιον τρόπο εκφράζεται;
• Πώς κινούνται οι παίκτες; Κινούνται με τον ίδιο τρόπο;
• Έχουν όλοι τον ίδιο ρυθμό;
• Πώς συμπεριφέρονται; Διεκδικούν όλοι; Υπάρχουν κάποιες παθητικές ή επιθετικές συμπεριφορές;
• Πώς είναι τώρα η έκφρασή τους; Άλλαξε από αυτήν που είχαν στην αρχή;
• Με ποιους τρόπους επικοινώνησαν τα μέλη;
• Ποια μορφή τακτικής αποδείχτηκε η πιο αποτελεσματική;

Η συζήτηση που προκαλούν τα σχόλια των παρατηρητών αλλά και των συμμετεχόντων δίνει μια πολύ καλή αφορμή επικοινωνίας και κατάθεσης συλλογισμών.
Αφού τελειώσουν οι παρατηρήσεις για τον «Αμαζόνιο», οι συμμετέχοντες επιστρέφουν στη θέση τους και η στιγμή είναι κατάλληλη για μια πιο σιωπηρή δραστηριότητα που βοηθά στον περαιτέρω προβληματισμό της ομάδας, σχετικά με το βίωμα της επικοινωνιακής διαδικασίας που έζησε. Για αυτόν τον λόγο προβάλλεται το παρακάτω βίντεο:

«Ένα μάθημα από τις αγριόχηνες»

Με ερέθισμα το μάθημα από τις αγριόχηνες, συζητούμε τη δεξιότητά τους να έχουν τον τρόπο να επικοινωνούν, να δρουν ομαδικά και να αλληλοστηρίζονται, όπως επίσης και την ικανότητα να εναλλάσσουν τους ρόλους τους κατά τη διάρκεια της συναναστροφής τους. Ο προβληματισμός βασίζεται πλέον στο ερώτημα που θέτει ο συντονιστής: «Τι άραγε είναι αυτό που στερεί από τους ανθρώπους αυτήν την άρτια συντονισμένη συντροφικότητα, την αποδοχή και την αλληλεγγύη που εκείνες διαθέτουν;»

Γίνεται πια φανερό πως η επικοινωνία δεν είναι πάντα επιτυχής μεταξύ των ατόμων, ακόμα κι αν έχουν την καλή πρόθεση, και ότι θα πρέπει να τηρούνται κάποιες αρχές για να χαρακτηριστεί μια επικοινωνία λειτουργική. Έτσι, ο συντονιστής δίνει την ευκαιρία στην ομάδα να ανακαλύψει βιωματικά αυτές τις αρχές με τις παρακάτω ασκήσεις:

Ασκήσεις καλής και κακής ακρόασης

Στην αρχή, η ομάδα χωρίζεται σε ζευγάρια, προκειμένου να γίνουν οι ασκήσεις επικοινωνίας. Οι συμμετέχοντες, καθισμένοι πλάτη με πλάτη, περιγράφουν ο ένας στον άλλο -χωρίς να έχουν οπτική επαφή- πώς κύλησε η σημερινή μέρα στη δουλειά τους και μετά, αφού γυρίσουν πρόσωπο με πρόσωπο, συζητάνε τι παρατήρησαν γι' αυτόν τον τρόπο επικοινωνίας. Η διαπίστωση ότι τους δυσκόλεψε η έλλειψη της οπτικής επαφής με τον συνομιλητή τους είναι το αποτέλεσμα αυτής της εμπειρίας.

Στη συνέχεια, δίνονται δείγματα καλής και κακής ακρόασης γραμμένα σε χαρτάκια με οδηγίες, στις οποίες παρουσιάζονται συγκεκριμένα εμπόδια στην επικοινωνία. Παρουσιάζονται τρεις περιπτώσεις επικοινωνίας, δύο δυσλειτουργικές και μία λειτουργική. Τα ζευγάρια παίρνουν κλήρους, κάθονται αντικριστά αυτή τη φορά και λειτουργούν ανάλογα με την περίπτωση επικοινωνίας και τις οδηγίες τους. Βιώνουν στην πράξη και παρατηρούν τις συνέπειες που έχει στη λειτουργικότητα της επικοινωνίας μια κακή ή μια καλή ακρόαση και στη συζήτηση που ακολουθεί διαπιστώνουν τις αρχές που εξασφαλίζουν αυξημένες πιθανότητες ώστε η επικοινωνία να χαρακτηριστεί λειτουργική.

Τα δείγματα καλής και κακής ακρόασης είναι τα ακόλουθα:

1η περίπτωση: Κατά τη διάρκεια της ακρόασης, να προσπαθήσεις να υποδυθείς τον ρόλο της αδιάφορης, αφηρημένης, νευρικής που δε διακόπτει, αλλά ωστόσο είναι ολοφάνερο ότι δεν προσέχει τον συνομιλητή.

(Κοίταζε δεξιά, αριστερά-με διακριτικότητα όμως, δηλαδή, χωρίς να στρέφεις αλλού το κεφάλι παρά μόνο το βλέμμα. Κάνε νευρικές, μικρές κινήσεις, ξύνοντας το κεφάλι σου ή μετακινώντας το σώμα σου πάνω στην καρέκλα πολύ συχνά, σαν να μη βολεύεσαι. Μη διακόψεις και εάν ερωτηθείς για το τι σου συμβαίνει, να απαντήσεις: «Τίποτα! Συνέχισε, με συγχωρείς! Και συνεχίζεις τον χαβά σου!!!)

2η περίπτωση: Κατά τη διάρκεια της ακρόασης, ενώ θα κοιτάς τον ομιλητή στα μάτια-δείγμα πως τον προσέχεις-, να μη χάνεις ευκαιρία να εκμεταλλεύεσαι τις παύσεις του ομιλητή για να τον διακόπτεις με - σύντομες όμως- προσωπικές σου αναφορές και σχόλια άσχετα. Προσοχή: Αν ο ομιλητής δείξει ενδιαφέρον, μην «τσιμπήσεις», μην ανοίξεις διάλογο. Να τον επαναφέρεις λέγοντάς του να συνεχίσει τη διήγηση και ζητώντας του συγγνώμη. Και συνεχίζεις τον χαβά σου!!!

(π.χ. «Σήμερα, από το πρωί με πονάει το στομάχι μου»................. «Μα, τι είναι αυτό που μυρίζει, βρε παιδί μου;»..................... «Τι ρόλο παίζουν τώρα, άραγε, αυτές οι ασκήσεις;» κ.λπ.)

3η περίπτωση: Κατά τη διάρκεια της ακρόασης, να κοιτάς στα μάτια τον ομιλητή και να τον προσέχεις, σαν να βρίσκεται μόνο αυτός στο χώρο. Να μη μετακινείσαι άσκοπα και να μη διακόπτεις. Να δείχνεις ενδιαφέρον για ό, τι ακούσεις. Να χαμογελάς, αν πρόκειται για κάτι αστείο, και να συμμερίζεσαι με μικρά επιφωνήματα, μόνο αν πρόκειται για κάτι λυπηρό.

(Μην κάνεις άλλα σχόλια ούτε για σένα και τα συναισθήματά σου ούτε για 'κείνον. Μπορείς μόνο να λες, αν και όπου ταιριάζει: «Σοβαρά; ... Αλήθεια; ... Μπράβο! ... Τι ωραία! ... Τι κρίμα! ... Ευτυχώς! ... Δυστυχώς! ... Καταλαβαίνω! ... Μάλιστα! ... «Συνέχισε, έχει ενδιαφέρον»........... κ.λπ.)

Όλα τα παραπάνω, ο συντονιστής θα καλέσει τα μέλη να τα εφαρμόσουν, ακολουθώντας τις παρακάτω δραστηριότητες, οι οποίες θα αποτελέσουν και έναν στοχασμό όσον αφορά στην έννοια μιας διαφοροποιημένης διδασκαλίας.

«Με κλειστά μάτια, για να δω καθαρά»

Ο συντονιστής επαναφέρει τα μέλη της ομάδας στην κυκλική διάταξη και τα καλεί να κλείσουν τα μάτια τους και να θυμηθούν μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση ή διάλεξη ή διδασκαλία ή ημερίδα ή σεμινάριο κ.λπ., που έχουν παρακολουθήσει και τους έχει μείνει στη μνήμη με τις καλύτερες εντυπώσεις.

«Συζήτηση σε ζευγάρια»

Αφού ανοίξουν τα μάτια τους, πλησιάζουν το ταίρι με το οποίο είχαν επικοινωνήσει κατά την προηγούμενη άσκηση, γίνονται ζευγάρι και διηγούνται ό, τι ανακάλεσαν στη μνήμη τους ανταλλάσσοντας την εμπειρία τους.

«Καταγραφή της μικρής ομάδας»

Στη συνέχεια, βρίσκουν άλλο ένα ζευγάρι και αφού επαναλάβουν το ίδιο, και οι τέσσερις μαζί, ορίζουν έναν γραμματέα ο οποίος καταγράφει σε ένα χαρτόνι Α4 τα χαρακτηριστικά που τα μέλη της τετραμελούς ομάδας κρίνουν ότι είχε η επιλεγμένη τους θύμηση. Τα χαρακτηριστικά που καταγράφηκαν τοποθετούνται σε κατηγορίες που τα ίδια τα μέλη θα ορίσουν και θα ονομάσουν (π.χ. συναισθήματα, καταστάσεις, υλικά... κ.λπ.).

«Ανακοινώσεις»

Τέλος, στην ολομέλεια ξανά, ανακοινώνουν τις καταγραφές τους και το κοινό στοιχείο με βάση το οποίο τις κατηγοριοποίησαν και ανταλλάσσουν σχόλια, συναισθήματα και κρίσεις.
Οι ασκήσεις που ακολουθούν κλείνουν τη βιωματική εμπειρία των μελών της ομάδας, δίνοντάς τους την ευκαιρία να εκφραστούν με τις τεχνικές του εκπαιδευτικού δράματος.

«Σκηνικός αυτοσχεδιασμός»

Κάθε υπο-ομάδα επιλέγει μερικές από τις «δυνατές» λέξεις μέσα από τα χαρακτηριστικά και τα συναισθήματα της καταγραφής που έχει κάνει στην προηγούμενη δράση της. Στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας τις λέξεις αυτές σχεδιάζει και παρουσιάζει, με όποιον τρόπο θέλει (δρώμενο, παγωμένη εικόνα, γλυπτό με τα σώματα, τραγούδι, ποίημα, χορογραφία κ.λπ.), μια σκηνή εμπνευσμένη από την ατμόσφαιρα που είχαν οι θύμησές τους. Η επικοινωνία μεταξύ των μελών κατά την προετοιμασία του αυτοσχεδιασμού ενθουσιάζει την ομάδα και δημιουργεί έντονη συμμετοχή μέσα σε ένα κλίμα ευφορίας.

«Διάδρομος συνείδησης»

Τα μέλη της ομάδας δίπλα δίπλα σχηματίζουν έναν μακρύ διάδρομο, μέσα από τον οποίο περνά ένας ένας και μονολογεί πάνω στο θέμα, λέγοντας τις σκέψεις της συγκεκριμένης στιγμής. Τα άτομα που σχηματίζουν τον διάδρομο μπορούν, αν θέλουν, να απαντούν ή να σχολιάζουν πάνω σ'αυτά που ακούνε απ'αυτόν. Έτσι, μπορούν να υποστηρίξουν κάποιον, να του δείξουν κατανόηση ή να του προσφέρουν νέες ιδέες.

«Συλλογικοί ρόλοι και αντιπαραθέσεις»

Ο συντονιστής μοιράζει την ομάδα σε δύο μέρη και δίνει στο ένα μέρος τον ρόλο του υποστηρικτή της εναλλακτικής-διαφοροποιημένης διδασκαλίας και στο άλλο τον ρόλο της παραδοσιακής-συμβατικής διδασκαλίας. Οι δύο πλευρές σε μια αντιπαράθεση αναπτύσσουν επιχειρήματα και θέσεις, η καθεμιά από τη δική της σκοπιά. Η απαίτηση της άσκησης υποχρεώνει τα μέλη να συλλογιστούν με ενσυναίσθηση, μπαίνοντας στη θέση του άλλου και να κατανοήσουν τη διαφορετικότητα μιας άλλης οπτικής. H συλλογικότητα των ρόλων προσφέρει ασφάλεια και στήριξη και εμπλουτίζει τις ιδέες και τα επιχειρήματα.

Η τελευταία φάση του βιωματικού εργαστηρίου είναι ο αναστοχασμός, Πρόκειται για μια διαδικασία ουσιώδη και απαραίτητη, διότι εμπεδώνει και συνοψίζει τα βασικά σημεία όλου του εργαστηρίου.

Αναστοχασμός

Η αναστοχαστική πρακτική είναι ένας συστηματικός και συλλογιστικός τρόπος με τον οποίο οι επαγγελματίες μπορούν ενεργητικά να κατασκευάσουν νόημα για τη δουλειά τους και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν καθημερινά (Τριλίβα κ.ά. 2013). Σε ολομέλεια, συζητούνται τα βασικά σημεία των στόχων του εργαστηρίου με τις ενδεικτικές ερωτήσεις που θέτει ο συντονιστής:

• Πώς μπορεί να αξιοποιηθεί ο ρόλος του παρατηρητή στη λειτουργία μιας ομάδας;
• Ποια εμπόδια εντοπίσατε στην προσπάθεια να εφαρμοστεί μια καλή επικοινωνία μεταξύ των μελών;
• Υπάρχει κάτι που σας δυσκόλεψε (τι δυσκολίες συναντήσατε κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων);
• Πόσο εύκολο ήταν για σας να θυμηθείτε μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση;
• Τι κοινά στοιχεία διαπιστώσατε, όταν μοιραστήκατε τις εμπειρίες σας με την ομάδα σας και πώς νιώσατε γι' αυτό;
• Πόσο κοντά είμαι ή πόσο απέχω από τα χαρακτηριστικά που είχαν οι καταγραφές των παρουσιάσεων που θυμηθήκαμε;
• Τι εφόδια πήρατε για τον σχεδιασμό μιας διαφοροποιημένης διδασκαλίας;
• Μάθατε σήμερα κάτι για τον εαυτό σας και τον ρόλο σας;
• Ποια χαρακτηριστικά νομίζετε ότι θα κατέγραφαν οι μαθητές σας για τον τρόπο που διδάσκετε, μετά από χρόνια, σε ένα ανάλογο εργαστήριο;
• Τι ξεχωρίσατε από τη σημερινή συνάντηση και γιατί;
• Τι θα προτείνατε να γίνει, που δεν έγινε;
• Υπάρχει κάτι που θα θέλατε να ρωτήσετε ή να πείτε στην ομάδα;

Το εργαστήριο θα κλείσει με την αξιολόγηση της διαδικασίας. Ο συντονιστής προτείνει έναν παιγνιώδη και διασκεδαστικό τρόπο γι' αυτό, καλώντας τα μέλη να το κάνουν εφαρμόζοντας την άσκηση του «Ευτυχώς-Δυστυχώς».

Αξιολόγηση

«Ευτυχώς – Δυστυχώς»

Ο συντονιστής ζητά από τα μέλη να αναπολήσουν τη σημερινή συνάντηση και να σκεφτούν τα συναισθήματα που είχαν και τις σκέψεις που έκαναν στη διάρκειά της. Στη συνέχεια, ένας - ένας με τη σειρά και ξεκινώντας εναλλάξ με τις λέξεις «Ευτυχώς... ή Δυστυχώς...», καταθέτουν αυτές τις σκέψεις, συντάσσοντας προτάσεις με αυτές τις λέξεις ως αρχικές. Π.χ. «Ευτυχώς, που αντάλλαξα ιδέες με τους άλλους αυτής της ομάδας και πέρασα καλά!» ή «Δυστυχώς, πολλά από αυτά δεν είναι εύκολο να τα εφαρμόσουμε, αν δεν εκπαιδευτούμε ικανοποιητικά!» Όταν ολοκληρωθεί ο κύκλος, γίνεται επανάληψη, ώστε ο πρώτος, που είχε ξεκινήσει με τη λέξη «Ευτυχώς..», τώρα να ξεκινήσει με τη λέξη «Δυστυχώς..» και έτσι να δοθεί σε όλα τα μέλη η δυνατότητα να πουν φράσεις και με τις δύο διαθέσεις.

Αποτίμηση

Κάθε βιωματικό εργαστήριο εκπαιδευτικού δράματος περιέχει πάντα κάποιες κεντρικές δραστηριότητες, βασισμένες στο θεωρητικό υπόβαθρο που αναφέρεται στο θέμα στο οποίο στοχεύουμε και σχεδιασμένες πάνω σε αυτό που ονομάζουμε «θεατρική φόρμα», με την έννοια των ιδιαιτέρων δυνατοτήτων δραματικής έντασης που μας προσφέρει η Δραματική Τέχνη. Δημιουργούμε με άλλα λόγια μια Θέαση των ζητημάτων που προκύπτουν από το θέμα μας.

Στην προσπάθεια της δραματικής έκφρασης των συμμετεχόντων αναδύονται στοιχεία άκρως θεατρικά, όπως ο χρόνος, η εστίαση, η σύγκρουση, η δραματική ένταση και ο ρόλος. Τα στοιχεία αυτά αφορούν στην εσωτερική δυναμική που χαρακτηρίζει το Δράμα. Σε αντίθεση με τις θεατρικές δεξιότητες, που αφορούν στο εξωτερικό περίβλημα του θεάτρου, τα στοιχεία της εσωτερικής δυναμικής προσανατολίζουν τη δράση στη δημιουργία συνθηκών, όπου οι συμμετέχοντες είναι σε θέση να προσεγγίσουν την αλήθεια για τον εκπαιδευτικό τους ρόλο, για τις στάσεις του κόσμου που περιβάλλει αυτόν τον ρόλο και τη σχέση μεταξύ αυτών των δύο.
Μέσα από δραστηριότητες βασισμένες στις τεχνικές του εκπαιδευτικού δράματος, οι συμμετέχοντες βλέπουν την ταυτότητά τους (το ποιοι θεωρούν ότι είναι) σαν μια ιστορία που φτιάξανε αυτοί οι ίδιοι. Η ιστορία αυτή αλλάζει, μεταβάλλεται και διευρύνεται συνεχώς, επηρεασμένη από τις ιστορίες των άλλων και από τις εμπειρίες που έχουν. Παρατηρώντας τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν οι συμμετέχοντες για να πετύχουν τους στόχους των ασκήσεων, ανακαλύπτουμε την πολυπλοκότητα στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Στην πορεία για έναν στόχο υπάρχουν συγκεκριμένοι τρόποι με τους οποίους τον επιδιώκουμε, οι οποίοι αποτελούν χαρακτηριστικό του καθενός μας.

Το γεγονός ότι όλοι γνωρίζουν πως η θεατρική πράξη δεν είναι η πραγματικότητα, επιτρέπει σε όλους τους συμμετέχοντες να αφήσουν τους εαυτούς τους στη δράση ελεύθερα, χωρίς να νιώθουν ότι απειλούνται. Με την ενεργητική μας συμμετοχή σε ένα σχεδιασμένο εργαστήριο εκπαιδευτικού δράματος, είμαστε αρκετά μέσα στη δράση, ώστε να μας νοιάζει αυτό που συμβαίνει, αλλά και αρκετά έξω από αυτήν, ώστε να μην τη φοβόμαστε. O ρόλος των συμμετεχόντων γίνεται ενεργός, συμμετοχικός και δημιουργικός μέσα από τη δράση και την αλληλεπίδρασή τους σε μικρές ομάδες.

Το εκπαιδευτικό δράμα με τις ευφάνταστες τεχνικές του αποτελεί μια βαθύτατα παιδευτική λειτουργία και προσφέρει έναν δρόμο μιας συνεχούς και διά βίου προσωπικής ανάπτυξης (Τριλίβα κ.ά. 2013).