Μελετώντας την παρουσίαση επισήμανα μεταξύ των άλλων τη διανομή της ευθύνης για τη γλωσσομάθεια των αλλοδαπών μαθητών στους εκπαιδευτικούς όλων των ειδικοτήτων και όχι μόνο στους φιλολόγους. Πιστεύω πως αποτελεί μια ενδιαφέρουσα πρόταση που θα βοηθούσε στην αποτελεσματική εκπαιδευτική διαδικασία τόσο για τους γηγενείς όσο και για τους αλλόγλωσσους μαθητές και απαιτεί από την πλευρά των εκπαιδευτικών την κατάλληλη θεωρητική κατάρτιση, αλλά και την εξοικείωσή τους με στρατηγικές που αφορούν στην αξιοποίηση των γνωστικών αντικειμένων στη γλωσσική διδασκαλία.

Πραγματικά κι εγώ βρίσκω πολύ κατατοπιστική την παρουσίαση που ετοιμάσατε τόσο στο θεωρητικό όσο και στο πρακτικό της μέρος. Επίσης, θεωρώ πολύ ενδιαφέρουσες τις επισημάνσεις του συναδέλφου που ξεκίνησε τη συζήτηση.

Τώρα, θα ήθελα να παραθέσω κάποια χαρακτηριστικά των μαθητών μου στην Τάξη Υποδοχής του Γυμνασίου, όπου διδάσκω, τα οποία εναρμονίζονται με το κεφάλαιο "Ενδεχόμενα χαρακτηριστικά ενός δίγλωσσου μαθητή στη σχολική τάξη" που παρουσιάζετε. Βλέπω, λοιπόν, ότι οι αλλοδαποί μαθητές μου τόσο της Α΄ όσο και της Β΄ Γυμνασίου έχουν αποκτήσει συνομιλιακή ευχέρεια αλλά όχι ακαδημαϊκή ικανότητα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ζουν στην Ελλάδα από τέσσερα χρόνια και πάνω. Ωστόσο, η ακαδημαϊκή τους ικανότητα δεν έχει αναπτυχθεί, πράγμα που, κατά τη γνώμη μου οφείλεται στους εξής λόγους: α) ο χρόνος παραμονής τους στην Ελλάδα δεν είναι αρκετός για αυτή την ικανότητα, β) η φοίτησή τους στο Δημοτικό της χώρας προέλευσης ήταν διακεκομμένη και στο Δημοτικό της χώρας υποδοχής ελλιπής, γ) η διδασκαλία που γινόταν μέχρι στιγμής δεν ήταν προσαρμοσμένη στις δυνατότητες και στις ανάγκες τους, με αποτέλεσμα εύκολα οι ίδιοι να παραιτούνταν από τη διαδικασία της μάθησης. Επομένως, εύλογα τίθεται το ερώτημα πώς θα την αναπτύξουμε, για να ανταποκριθούν σε γνωστικά αντικείμενα των τάξεων συμφοίτησης, όπως η ιστορία, η οδύσσεια, η ιλιάδα. Από την εμπειρία μου αλλά και από παρατητηρήσεις συναδέλφων φαίνεται ότι οι μαθητές αδυνατούν να κατανοήσουν το μεταφρασμένο κείμενο (Οδύσσεια, Ιλιάδα). Μελετώντας την παρουσίασή σας, σκέφτομαι ότι πέρα από τη λεξιλογική εξομάλυνση, τα παιχνίδια ρόλων και η αύξηση της πλαισιακής στήριξης του κειμένου με περισσότερο και κατάλληλο εποπτικό υλικό ίσως να διευκόλυναν την κατανόηση του κειμένου και να διέγειραν το ενδιαφέρον τους περισσότερο.

Κρίνω ότι θα μπορούσαν κατατεθούν κάποιες διδακτικές προτάσεις προς αυτή την κατεύθυνση.

Αρχίζοντας, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας το συναίσθημα της έκπληξης και της επιβεβαίωσης που αναδυόταν από μέσα μου, κάθε φορά που διάβαζα κάτι κι αυτό ανταποκρινόταν στην καθημερινή πρακτική, διδάσκοντας σε μία σχολική τάξη με αλλοδαπούς και γηγενείς μαθητές. Δεν ήταν λίγες οι φορές που αναφώνησα πως ναι έτσι συβαίνει ή πως όντως αυτό παρατηρείται.....

Παραδείγματος χάρη, ως προς την απόκτησηση του ακαδημαικού λόγου από τους μαθητές, είναι αδιαμφισβήτητο το φαινόμενο πως οι δεξιότητές του δεν είναι εύκολο να αποκτηθούν από τους γηγενείς μαθητές στη διάρκεια της μαθητικής τους ζωής, πολύ περισσότερο βέβαια από τους αλλοδαπούς ή παλιννοστούντες. Αν και η τάξη διδασκαλίας αποτελεί αυθεντικό επικοινωνιακό περιβάλλον για την απόκτηση της ακαδημαικής ικανότητας, ωστόσο τις περισσότερες φορές αποκτάται κάποια συνομιλιακή ευχέρεια, αλλά όχι σε βάθος επικοινωνιακή ικανότητα με δυνατότητα παραγωγής γραπτού και προφορικού λόγου. Το γεγονός ότι στους περισσότερους αλλοδαπούς μαθητές ομιλείται στην οικογένεια διαφορετική γλώσσα από αυτή που διδάσκονται στο σχολείο σίγουρα αποτελεί έναν ανασταλτικό παράγοντα. Έχω παρατηρήσει πως σε μαθητές Α δημοτικού , οι οποίοι διδάχτηκαν εξαρχής την ελληνική γλώσσα, αν και στην οικογένεια ομιλούταν η αλβανική, αποκτήθηκαν ευκολότερα επικοινωνιακές δεξιότητες, με ευχέρεια στο γραπτό και τον προφορικό λόγο, απ' ότι σε μαθητές μεγαλύτερης ηλικίας, ίδιας καταγωγής. Επιπλέον, μαθητές αλλοδαποί, που όμως γεννήθηκαν στη χώρα μας και φοίτησαν σε ελληνικά σχολεία απευθείας, έχοντας στο περιβάλλον τους ως ακουστικά ερεθίσματα τόσο τη γλώσσα μας όσο και τη μητρική τους γλώσσα, κατάφεραν να αναπτύξουν ακαδημαικές γλωσσικές δεξιότητες.

Αναφορικά με τις γλωσσικές δραστηριότητες για την κατανόηση της γλώσσας των μαθημάτων και την ανάπτυξη ακαδημαικών δεξιοτήτων, θα ήθελα να υπογραμμίσω, από εμπειρία, ότι η παιγνιώδης προσέγγιση, τα διαγράμματα και η κωδικοποίηση κάποιων ορισμών, σίγουρα βοηθάει. Θα ήθελα να καταθέσω μία εμπειρία που είχα, δουλεύονατς σε έκτη δημοτικού, στο μάθημα της ιστορίας σχετικά με τους κλέφτες και τους αρματολούς. Πρόκειται για χωρίο που λόγω της "πολεμικής"του φύσης και της "στρατηγικής" ιδιότητας που προβάλλει, κέντρισε την προσοχή αλλοδαπού μαθητή της τάξης μου. Η διδασκαλία του μαθήματος έγινε με αναπαράσταση - παντομίμα κάποιων σκηνών που περιγράφονταν στο μάθημα και με επεξήγηση μέσω παροιμιών, κάποιων εννοιών του μαθήματος. Πρόσεξα λοιπόν με πόσο ενδιαφέρον  ο συγκεκριμένος μαθητής παρακολουθούσε την παράδοση, συμμετείχε στις απορίες για άγνωστες λέξεις και κρατούσε σημειώσεις. Όταν πήγα να δω τι είχε γράψει, παρατήρησα για πρώτη φορά στο συγκεκριμένο μαθητή να έχει μπει στη διαδικασία να κρατήσει σημειώσεις , όπως πλαγιότιλους, όχι βέβαια ορθογραφημένες. Το θαυμάσιο είναι πως το παιδί την επόμενη φορά ήταν διαβασμένο, είχε κατανοήσει το μάθημα και είχε ενδιαφέρον να παρακολουθήσει.

Επιπροσθέτως, σχετικά με τις ασκήσεις των εγχειριδίων, έχω διαπιστώσει ότι δραστηριότητες συμπλήρωσης κενών ή αντιστοίχισης εννοιών- γεγονότων βοηθούν πολύ αυτά τα παιδιά, σε σύγκριση με ερωτήσεις ανάπτυξης περιεχομένου, όπως εύστοχα υπογραμμίζεται μέσα στην παρουσίαση που διαβάσαμε.

Θα ήθελα κλείνοντας να επισημάνω πως με σύμπνοια σχολείου και οικογένειας και με ταύτιση όσο το δυνατών περισσότερο των δύο γλωσσικών καταστάσεων, μπορεί το παιδί να οδηγηθεί στην απόκτηση επικοινωνιακών δεξιοτήτων για τη Γ2. Επιπλέον, μία καλή πρόταση θα ήταν η λειτουργία απογευματινών τμημάτων υποδοχής και ένταξης για τις οικογένειες των μαθητών αυτών, στα "πολυσυλλεκτικά" σχολεια. Έτσι, θα ήταν ευκολότερη η ταύτιση του γλωσσικού κώδικα επικοινωνίας σχολικού και οικογενειακού περιβάλλοντος.

Όπως κι εσείς συνάδερφοι έτσι κι εγώ καλούμαι ν’ αντιμετωπίσω τις μεγάλες προκλήσεις μέσα στις  πολυπολιτισμικές τάξεις του σχολείου μας, πόσο μάλλον σε μια τάξη υποδοχής. Το γεγονός ότι αρχίζει να γίνεται συνείδηση και πράξη η αναγκαιότητα της θεωρητικής και διδακτικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών με ικανοποιεί ιδιαίτερα.

Πραγματικά η παρουσίαση είναι πολύ κατατοπιστική σε υποδείξεις και παραδείγματα. Ανταποκρίνεται πλήρως στη διδακτική πράξη. Οι δραστηριότητες και οι στρατηγικές που προτείνονται μπορούν να χρησιμοποιηθούν άνετα και στους γηγενείς μαθητές που αντιμετωπίζουν  μαθησιακές δυσκολίες.

Ο μεγάλος χρόνος που χρειάζεται για την ανάπτυξη  του ακαδημαϊκού λόγου με εντυπωσίασε ιδιαίτερα. Έχω ακούσει από πολλούς  συνάδελφους να λένε: «έχει τέσσερα χρόνια στην Ελλάδα (ένας αλλοδαπός μαθητής). Έχει ενσωματωθεί πλήρως» .  Τους μπερδεύει ακριβώς το γεγονός ότι οι μαθητές αυτοί έχουν κατακτήσει τις βασικές διαπροσωπικές δεξιότητες όμως τα παιδιά στερούνται της κατάκτησης του ακαδημαϊκού λόγου.  Αυτό γίνεται έντονα φανερό στις μεγαλύτερες τάξεις όπου τα παιδιά δυσκολεύονται πολύ να εκφραστούν γραπτά και προφορικά στην Ιστορία, τη Γεωγραφία, την Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή, τα Μαθηματικά και τη Φυσική.

Πολύ σημαντική θεωρώ την παρατήρηση ότι ο επιστημονικός λόγος καθίσταται προσβάσιμος για τον μαθητή όχι με την απλοποίηση, αλλά με την ανάλυση του πώς είναι δομημένος.  Χρειάζεται πλαισιακή στήριξη και πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα γατί είναι πολύ εύκολο το βάρος να γύρει στην απλοποίηση. Κάτι τέτοιο  θα ήταν  πολύ άδικο τόσο για τη γνωστική όσο και για τη γλωσσική ανάπτυξη των αλλοδαπών μαθητών.

Όπως όλοι γνωρίζουμε κάθε στόχος της γλωσσικής διδασκαλίας είναι και οριζόντιος στόχος όλων των μαθημάτων του σχολείου. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, οι γλωσσικές δεξιότητες καλλιεργούνται συνήθως ευκαιριακά. Εδώ, σωστά κατά τη γνώμη μου, προτείνεται η συστηματική τους καλλιέργεια με διδακτικά σχεδιασμένες διδακτικές ενέργειες που έχουν στόχο την ανάπτυξη συγκεκριμένων γλωσσικών δεξιοτήτων μέσα στα πλαίσια του κάθε γνωστικού αντικειμένου.

Καλή χρονιά και από μένα σε όλους με υγεία. Μελέτησα προσεκτικά την εμπεριστατωμένη παρουσίασή σας και θα ήθελα να καταθέσω κι εγώ τις εμπειρίες μου.

Την περσινή χρονιά δίδασκα σε μειονοτικό σχολείο, όπου τα παιδιά έρχονταν σε επαφή με την ελληνική γλώσσα μόνο κατα τη διάρκεια του σχολικού μαθήματος, ήμουν δλαδή ο μοναδικός φορέας της ελληνικής γλώσσας. Με βάση λοιπόν αυτό υπήρχε μεγάλη δυσκολία συνενόησης και ανταπόκρισης των παιδιών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Χρησιμοποίησα λοιπόν τη διαθεματικότητα σε συνδυασμό με εποπτικά μέσα π.χ.προβολή ελληνικών ντοκιμαντέρ,χρήση διαδικτύου κλπ και τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά.

Από την άλλη μεριά,φέτος διδάσκω σε ένα σχολείο στο κέντρο της Αθήνας όπου από τα είκοσι παιδιά, τα δύο μόνο έχουν ελληνική καταγωγή. Οι διαφορές με τους περσινούς διαφορές είναι μεγάλες. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά αυτά έρχονται σε επαφή με την ελληνική γλώσσα όχι μόνο στο σχολικό χώρο αλλά και στις εξωσχολικές τους δραστηριότητες (παιχνίδι στη γειτονιά, φροντιστήρια, αθλητικές δραστηριότητες). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αφομοίωση της ελληνικής γλώσσας από την πλειοψηφία των μαθητών χωρίς να λείπουν και οι συγχυσεις των δυο γλωσσών (μητρική και ελληνική) με συνδυασμό λεξιλογίου, φράσεων και δομών και από τις δυο γλώσσες, όπως αναφέρεται και στην παρουσίαση. Ο τρόπος διδασκαλίας σε αυτούς τους μαθητές πολλές φορές είναι εξατομικευμένος, με απλουστευμένες ερωτήσεις, χρήση διαγραμμάτων (κυρίως στην ιστορία και τα θρησκευτικά) και συνεργασία με τον εκπαιδευτικό της τάξης υποδοχής. Οσον αφορά τους μαθητές που ανταποκρίνονται με μεγαλύτερη ευκολία στον ακαδημαϊκό λόγο των σχολικών εγχειριδίων, οι παρεμβάσεις μου είναι λιγότερες ωστόσο η διδασκαλία συνοδεύεται συχνά από διαγράμματα, χρήση εξωσχολικού υλικού και διαδίκτυο.

Οι διδακτικές προτάσεις και οι στρατηγικές που περιλαμβάνονται στην εμπεριστατωμένη παρουσίασή σας ανταποκρίνονται στις ανάγκες του διδακτικού έργου και μπορούν να αξιοποηθούν ποικιλοτρόπως στην καθημερινή διδασκαλία.

Συμμερίζομαι τους προβληματισμούς των συναδέλφων και  συμφωνώ με τις προτάσεις τους.

Ας μου επιτραπεί να ενισχύσω ιδιαίτερα την άποψη για την αξία της διαθεματικής προσέγγισης στο γλωσσικό μάθημα. Τα αποτελέσματα της διδασκαλίας είναι εξαιρετικά, δικαιώνουν τόσο τον διδακτικό μόχθο όσο και τις κοπιώδεις προσπάθειες των διδασκομένων, και -πιστεύω πως- ανταποκρίνονται στις αρχές, τους σκοπούς και τους στόχους της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης.

Καλή χρονιά σε όλους!

Πολύ κατατοπιστική η παρουσίαση. Έχω όμως μία ένσταση για το σημείο που αφορά στη διδασκαλία της Γλώσσας και του Περιεχομέμου. Συγκεκριμένα πιστεύω ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να πραγματοποιηθεί διπλή εστίαση στην εκμάθηση του γνωστικού αντικειμένου και στην εκμάθηση της δεύτερης γλώσσας. Το γλωσσικό υπόβαθρο θα πρέπει να προηγείται και να ενισχύεται συνεχώς κατά την εκμάθηση του γνωστικού αντικειμένου. Αυτός ο παράλληλος εφοδιασμός σε δύο τόσο σημαντικούς τομείς της διδασκαλίας έχω την εντύπωση ότι θα δημιουργήσει αναστάτωση και δυσχέρεια στην ανάπτυξή τους. Ίσως θα έπρεπε να δοθεί πρωταρχικά η βαρύτητα στην εκμάθηση της δεύτερης γλώσσας με τις τεχνικές και τις μεθόδους που αναφέρετε παρακάτω και στη συνέχεια να περάσουμε στην εκμάθηση του αντικειμένου.